ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Το Άγιο Όρος βρέχεται προς ανατολή από τον Στρυμωνικό ή κόλπο του Ορφανού, προς δύση από τον Σιγγιτικό ή κόλπο του Αγίου Όρους, προς νότο από το Αιγαίο Πέλαγος και προς βορρά συνδέεται με το νομό Χαλκιδικής με χαμηλό ισθμό. Μια αγιορείτικη παράδοση αναφέρει πως καθώς η Παναγία ταξίδευε με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη στο Βόρειο Αιγαίο, μια δυνατή τρικυμία τους έριξε στις ακτές του Άθω. Η Παναγία, εντυπωσιασμένη από τη φυσική ομορφιά, ζήτησε από τον Υιό και Κύριό Της να της χαρίσει την περιοχή. Στη θέση όπου αποβιβάστηκε η Παναγία κτίστηκε η Μονή των Ιβήρων και από τότε η χερσόνησος λέγεται και Περιβόλι της Παναγίας.
Την ονομασία Άγιον Όρος την συναντάμε τον 11ο αι. σε έγγραφο του βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ' του Μονομάχου. Οι πρώτοι μοναχοί έφτασαν εδώ πριν από τον 9ο αι. και ζούσαν σε ασκητικές καλύβες ή απομονωμένες σπηλιές. Το 963 ιδρύθηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας και μέχρι τα τέλη του 11ου αι. ο αριθμός των μοναστηριών είχε αυξηθεί σημαντικά. Το 12ο αι. ιδρύθηκαν μοναστήρια από μοναχούς ξένων Εθνικοτήτων: Ρώσους, 'Ιβηρες και Σέρβους. Την περίοδο της ακμής του, περίπου το 14ο αι. , υπολογίζεται πως στο Άγιον Όρος κατοικούσαν περισσότεροι από 50.000 μοναχοί.
Το Άγιον Όρος δε γλίτωσε από τις επιδρομές Λατίνων και των Τούρκων στη συνέχεια, στους οποίους υποδουλώθηκε το 1453. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας τα μοναστήρια έχασαν μεγάλο αριθμό των κατοίκων τους, ωστόσο κυρίως το 17ο και 18ο αι. έγιναν ξανά σημαντικό πνευματικό κέντρο της ορθοδοξίας.
Από την ίδρυση της Μεγίστης Λαύρας μέχρι το 16ο αι. είχαν κτιστεί και τα υπόλοιπα 20 μεγάλα μοναστήρια του Αγίου Όρους τα οποία λειτουργούν μέχρι σήμερα. Από αυτά τα 17 είναι ελληνικά, ένα είναι ρωσικό (Αγ. Παντελεήμονας), ένα βουλγάρικο (Ζωγράφου) και ένα σερβικό (Χιλιανδαρίου). Κάθε μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά τείχη και λειτουργεί σαν μια μικρή πολιτεία. Στο εσωτερικό τους εκτός από τον κεντρικό ναό βλέπουμε λειτουργικά κτίρια, παρεκκλήσια, ξενώνες, μαγειρεία, εστιατόρια, κελάρια, νοσοκομεία, γηροκομεία, σιδηρουργεία, ελαιοτριβεία κ.ά.
Στο Άγιον Όρος ο χρόνος κυλά με διαφορετικό ρυθμό απ' ο,τι στον υπόλοιπο κόσμο. Από τα 20 μοναστήρια τα 19 ακολουθούν το παλιό ημερολόγιο (13 ημέρες διαφορά) και μόνο η μονή Βατοπεδίου ακολουθεί το νέο. Το εικοσιτετράωρο αρχίζει με τη δύση του ήλιου κι όχι με την ανατολή εκτός από τη μονή Ιβήρων όπου θεωρούν αρχή της ημέρας την ανατολή. Οι 20 μονές με τη σειρά ιεραρχίας τους είναι οι εξής: Μεγίστης Λαύρας, Βατοπεδίου, Ιβήρων,Χιλιανδαρίου, Διονυσίου, Κουτλουμουσίου, Παντοκράτορα, Ξηροποτάμου, Ζωγράφου, Δοχειαρίου, Καροκάλλου, Φιλοθέου , Σίμωνος Πέτρας, Αγ. Παύλου, Σταυρονικήτα, Ξενοφώντος, Γρηγορίου, Εσφιγμένου, Αγ. Παντελεήμονα και Κωναταμονίτου. Αρκετοί μοναχοί ασκητεύουν σε ερημητήρια και σπηλιές, όπου προσεύχονται διαρκώς αυτόβουλα στερημένοι από το υλικά αγαθά. Ονομαστά ασκητάρια είναι τα Καρούλια, σπηλιές κρεμασμένες στους νότιους θαλασσοδαρμένους βράχους του Άθω όπου κατοικούν οι πιο αυστηροί ασκητές του ιερού βουνού.Σήμερα οι μοναχοί δεν ξεπερνούν τους 2.000 κι ανάμεσά τους υπάρχουν αρκετοί Ρώσοι, Βούλγαροι, Σέρβοι και Ρουμάνοι. Οι εκκλησίες του Αγίου Όρους έχουν υπέροχες τοιχογραφίες ζωγραφισμένες από σπουδαίους αγιογράφους, όπως ο Μανουήλ Πανσέληνος και ο Θεοφάνης Κρητικός. Σπουδαίοι και πολύτιμοι είναι οι θησαυροί και τα κειμήλια των μοναστηριών, με εικόνες, σπάνια χειρόγραφα και ιερές λειψανοθήκες, τα οποία ανακαλύπτει κανείς μετά από ώρες πεζοπορίας από τη μια μονή στην άλλη. Ωστόσο, η ομορφιά της φύσης αλλά και των ίδιων των θησαυρών που φυλάσσονται στα υπόγεια των μονών αξίζουν κάθε ταλαιπωρία.
Τι να πρωτοπεί κανείς για τα μοναστήρια αυτά που από μόνα τους είναι το πληρέστερο μουσείο Βυζαντινής Τέχνης στον κόσμο. Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες που καταφτάνουν μαγεμένοι από το μεγαλείο και αναστατωμένοι από ιερό δέος να ζήσουν λίγες μέρες εδώ. Το Άγιον Όρος διοικείται από την Ιερή Κοινότητα με έδρα τις Καρυές οι οποίες από το 10ο αι. αποτελούν την πρωτεύουσα όπου συνεδριάζουν οι εκπρόσωποι των μοναστηριών και ρυθμίζουν τα εσωτερικά διοικητικά θέματα. Η πολιτική διοίκηση υπάγεται στο υπουργείο Εξωτερικών. Το σύστημα της διακυβέρνησης της μοναστικής πολιτείας στηρίζεται στα Επτά Τυπικά και ειδικότερα στον Καταστατικό Χάρτη που επικυρώθηκε από το ελληνικό κράτος το 1926.
Η Είσοδος στο Άγιον Όρος πραγματοποιείται μόνο από τη θάλασσα, από το λιμανάκι Δάφνη και την προβλήτα της μονής Ιβήρων. Η προσέγγιση θηλυκών στη χερσόνησο του ΄Αθω είναι ρητά απαγορευμένη. Οι γυναίκες που το επιθυμούν επιτρέπεται να κάνουν τον περίπλου της, χωρίς όμως να αποβιβαστούν . Οι 'Ελληνες μπορούν ελεύθερα να επισκέπτονται την περιοχή οι ξένοι όμως πρέπει να έχουν συστατική επιστολή της πρεσβείας της χώρας τους και ειδική άδεια εισόδου από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.
Ωστόσο, για να επισκεφθούμε και να παραμείνουμε στο Άγιον Όρος και τα μοναστήρια του πρέπει να πάρουμε ειδική άδεια, «διαμονητήριο», από την πρωτεύουσα της μοναστικής πολιτείας.
Στη Δάφνη και τις Καρυές υπάρχουν μικρά πανδοχεία τα οποία διαχειρίζονται μοναχοί, αλλά μπορούμε να κάνουμε χρήση του διαμονητήριου σας και να διανυκτερεύσουμε σε κάποια από τις μονές. Οι μετακινήσεις στην περιοχή του Αγίου Όρους γίνονται με τα πόδια ή με καΐκι κι ανάμεσα στη Δάφνη και τις Καρυές κυκλοφορεί λεωφορείο.
Ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένη η ζωή τους, τα μοναστήρια διακρίνονται σε ιδιόρρυθμα και σι κοινόβια. Στα ιδιόρρυθμα κάθε μοναχός έχει το κελί του και την ατομική του περιουσία και φροντίζει ο ίδιος για τη ζωή του. Επικεφαλής στα ιδιόρρυθμα μοναστήρια βρίσκεται η επιτροπή και η σύναξη των προϊσταμένων. Στα κοινόβια μοναστήρια δεν υπάρχει ατομική ιδιοκτησία. Όλα εκεί είναι κοινά και τα μοναστήρια αυτά διοικούνται από τον ηγούμενο που εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία.
Εκτός από τα 20 κυρίαρχα μοναστήρια, υπάρχουν ακόμη 9 σκήτες καθώς και πολλά κελιά, καλύβες, καθίσματα, ησυχαστήρια, ερημητήρια που είναι όλα τους υποτελή στα πρώτα. Έτσι, οι σκήτες, μοναστικά ιδρύματα, που δεν μπορούν να προαχθούν σε μοναστήρια, ιδρύθηκαν από τα μοναστήρια στο δικό τους έδαφος και έχουν περιορισμένο αριθμό μοναχών. Κάθε σκήτη αποτελείται από καλύβες. Στις καλύβες, διαβιούν τρεις μοναχοί.
Τά κελιά είναι επίσης μοναστικά ιδρύματα από ένα οικοδόμημα και ένα ναό. Στα κελιά ζουν τρεις μοναχοί και συντηρούνται από την καλλιέργεια της γης και από τα διάφορα χειροτεχνήματά τους.
Οι καλύβες αποτελούν την κοινοβιακή σκήτη. Υπάρχουν όμως και ξεχωριστές καλύβες, που τις παραχωρεί το μοναστήρι για ισόβια χρήση.
Τα καθίσματα είναι καλύβες. Κάθε καλύβα την παραχωρεί το μοναστήρι ισόβια σε ένα μοναχό.
Τα ησυχαστήρια είναι καθίσματα επάνω σε βράχους, σε σπηλιές ή μέσα σε βράχους. Εκεί μέσα περνάει ο ασκητής ολόκληρη τη ζωή του και συντηρείται με ότι τού φέρνουν οι άλλοι μοναχοί. Είναι φανερό πως ο ασκητής του ησυχαστηρίου περνάει την αυστηρότερη μορφή της μοναχικής ζωής. Τα περισσότερα ησυχαστήρια βρίσκονται στο νότιο μέρος της χερσονήσου του Αγίου Όρους.